«چېگرادىن ئۆتۈش» ناملىق كىتابقا ئۇيغۇرلارنىڭ ھايات ھېكايىسى كىرگۈزۈلگەن

نورۋېگىيەلىك يازغۇچى برىنيۇللف ھاندگارد (Brynjulf Handgaard)نىڭ «چېگرادىن ئۆتۈش» ناملىق كىتابىغا ئۇيغۇرلارنىڭ ھېكايىسى كىرگۈزۈلگەن.

يېڭىدىن نەشىر قىلىنغان بۇ كىتابتىكى ئەڭ ئوزۇن ۋە ئەڭ ئېچىنىشلىق ھېكايە نورۋېگىيەدىكى ئۇيغۇر زىيالىيسى مەريەم سۇلتاننىڭ ھايات ھېكايىسى ئىكەن. 29-ئۆكتەبىر كۈنى نورۋېگىيەنىڭ ئەدەبىيات شەھىرى دەپ ئاتالغان لىللەخامېر شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن كىتاب تونۇشتۇرۇش پائالىيىتىگە بۇ كىتابقا ھېكايىسى كىرگۈزۈلگەن مەريەم سۇلتانمۇ ئالاھىدە تەكلىپ بىلەن قاتناشقان. مەريەم سۇلتان رادىيومىزنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، بۇ كىتابقا ئۆزىنىڭ ھايات ھېكايىسىنىڭ تاللىنىش جەريانى ھەققىدىكى مەلۇماتلارنى تونۇشتۇرۇپ ئۆتتى.

بۇ كىتابتىن ئورۇن ئالغان مەريەم سۇلتاننىڭ ھېكايىسىدە، ئۇنىڭ يىراق تەكلىماكان گىرۋىكىدىكى ئاقسۇدىن يىراق سىكاندېناۋىيە يېرىم ئارىلىدىكى نورۋېگىيەگە كېلىپ يەرلىشىش جەريانى، ئۇيغۇر زىيالىيلارنىڭ بېشىغا كەلگەن ئاچچىق كۈلپەتلەر ئارقىلىق يورۇتۇپ بېرىلگەن. بۇ ھەقتە مەزكۇر كىتابنىڭ ئاپتورى زىيارىتىمىزنى برىنيۇللف ھاندگارد قوبۇل قىلىپ، ئۆزىنىڭ مەريەمنىڭ ھېكايىسىنى يېزىش جەريانىدىكى تۇيغۇلىرىنى بىز بىلەن ئورتاقلاشتى.

RFA/Hebibulla Izchi

ئۇ مۇنداق دېدى: «مەريەم بىلەن تونۇشۇشتىن بۇرۇن، مەن ئۇيغۇرلار ھەققىدە ھېچ نەرسە بىلمەيتتىم. ھازىر ئۇ يەردىكى قىرغىنچىلىق، كۈرەش ۋە زۇلۇملارنى بىلىمەن. بۇ ياۋروپا تارىخىدىمۇ بولۇپ ئۆتكەن. مەن يەنە شۇنى بىلدىمكى، ئۇيغۇرلار جېنىنى ئالقىنىغا ئېلىپ قويۇپ ۋەتىنىدىن ئايرىلغىنى بىلەن، دۇنيانىڭ نەرىگە بارمىسۇن يەنىلا ئۆز ۋەتىنى ھەققىدىكى خىياللىرى ۋە ئۆز مەدەنىيىتىنىڭ تەسىرىدە ياشايدىكەن».

بۇ كىتابتىكى مەريەمنىڭ ھايات ھېكايىسىدە ئۇنىڭ ئەينى ۋاقىتتا ۋەتىنىدىن ئايرىلىش جەريانىدا چاغاتاي ئۇيغۇر تىلىدىكى بىر قەدىمىي قول يازمىنى چېگرادىن ئۆتكۈزۈشتىكى قىيىن جەريانى تونۇشتۇرۇلغان ئىكەن. مەريەم زىيارىتىمىز جەريانىدا بۇ كىتابتىكى بۇ تەپسىلاتلار ھەققىدىمۇ قىسقىچە مەلۇمات بېرىپ ئۆتتى.

بۇ كىتابقا كىرگۈزۈلگەن مەريەمنىڭ ھېكايىسىدە ئۇيغۇر زىيالىيلىرى دۇچ كېلىۋاتقان قىسمەتلەر ئالاھىدە يورۇتۇپ بېرىلگەن. يەنى ئابدۇقادىر جالالىدىن، يالقۇن روزى قاتارلىق ئۇيغۇر زىيالىيلىرى دۇچ كەلگەن پاجىئەلەر ئارقىلىق ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنىڭ ئۇيغۇر زىيالىيلىرىغا كۆرسەتكەن تەسىرى ۋە خىتاينىڭ زىيانكەشلىكلىرىمۇ ئەتراپلىق تونۇشتۇرۇلغان.

RFA/Hebibulla Izchi

بۇ كىتابنىڭ نەشىر قىلىنىشىنى نورۋېگىيەدىكى خەلقئارالىق ئورگان، يەنى خەتەر ئاستىدىكى يازغۇچى ۋە سەنئەتكارلارنى قوغدايدىغان ھۆكۈمەتسىز تەشكىلات- «پاناھلانغۇچىلار ئۈچۈن خەلقئارا شەھەرلەر تورى» قوللىغان. بۇ كىتابتا دۇنيانىڭ پەرقلىق قىتئە ۋە دۆلەتلىرىدىن سىياسىي، ئىقتىسادىي بېسىم ۋە ئۇرۇشلاردىن قېچىپ كەلگەن 37 نەپەر كۆچمەننىڭ ھېكايىسى تونۇشتۇرۇلغان.

بۇ كىتاب نورۋېگىيەدىكى لىللاخامېر (Lillehammer) شەھىرىنىڭ نامراتلىقتىن قۇتۇلۇپ، دۇنيادىكى ئالدىنقى قاتاردىكى ئىجتىمائىي پاراۋانلىق سەۋىيەسىگە يەتكەن شەھەرگە ئايلانغانلىقىنىڭ 100 يىللىقىغا سوۋغا قىلىنغان.