Kishilik hoquq organliri amérika prézidénti barak obamani démokratiyige ige chiqishqa chaqirdi

Bu 4 yilliq yéngi xizmet mudditi jeryanida barak obamani amérikining ichki we tashqi siyasitige alaqidar kütüp turuwatqan nurghun xizmetler bar. Emma kishilik hoquq organliri dunyada kishilik hoquqni ilgiri sürüshni, kishilik hoquq aktiplirini qollashni nobél tinchliq mukapati sahibi barak obamaning eng muhim xizmitining biri, dep körsetmekte.

Amérika prézidénti barak obama düshenbe künidin étibaren ikkinchi nöwetlik hem shundaqla axirqi nöwetlik prézidéntliq wezipisige resmiy bashlighan boldi. U yekshenbe küni aqsarayda, düshenbe küni bolsa amérika parlamént binasi aldigha yighilghan alahazel 800 ming kishi aldida qesem ichip wezipisini tapshuruwaldi. Elwette amérika xelqining barak obamadin kütidighan ümidliri zor bolup, ular amérika we dunyagha munasiwetlik bolghan salametlik sughurtisi, iqtisad, ishsizliq, ékologiyidiki özgirishke oxshash bir qatar muhim mesililerning hel bolushini kütmekte. Obamaning bundin kéyin qilidighan xizmetliri heqqidiki munaziriler hazir metbu'atlarning qiziq nuqtisigha aylandi. Kishilik hoquq bolsa obama qilishqa tégishlik muhim xizmetlerning biri qatarida körsitildi.

Bu heqte xelq'ara kechürüm teshkilati we kishilik hoquq birinchi qatarliq organlar élan qilghan bayanatlirida özimu bir nobél tinchliq mukapati igisi bolghan barak obamaning amérikining asasiy qimmet qarishigha uyghun halda ish körüshi, xelq'arada démokratiyini algha sürüshke paydiliq ishlarni qilishi kéreklikini bildürgen. Kishilik hoquq birinchi teshkilati bayanatida töwendikidek birqanche maddilarni otturigha qoyghan bolup, uning birinchisi gu'entanamo türmisini taqash. Bu teshkilatning qarishiche, gu'entanamo türmisi amérikining qimmet qarishigha pütünley qarshi bolup, obama derhal amérikining étibarigha éghir tesir yetküzüwatqan bu türmini taqishi kérek. Ikkinchisi amérika kishilik hoquq aktiplirini qoghdishi kérek. Uningda dunyadiki nurghun döletlerning musteqil organlargha, kishilik hoquq aktiplirigha zerbe bériwatqanliqi eskertilip, amérika hökümitining shu döletlerdiki elchixaniliri arqiliq bu kishiler we organlar bilen qoyuq alaqe ornitishi we ulargha yardemde bolushi kérekliki bildürülgen.

Bayanatta yene, amérikining xelq'arada diniy erkinlikini teshebbus qilish, köchmenler we iltija qilghuchilarni orunlashturushqa da'ir siyasetlirini islah qilish, oxshash jinisliqlarning hoquqini qoghdashtek mesililermu obamaning köngül bölüshke tégishlik kishilik hoquq mesililiri qatarida otturigha qoyulghan.

Xelq'aradiki yene bir muhim kishilik hoquq orgini bolghan xelq'ara kechürüm teshkilati obamagha qilghan chaqiriqida obamani oxshashla xelq'aradiki kishilik hoquq aktiplirini qoghdash mesiliside agahlandurghan. Ular amérika dunyada qozghighan “Térrorluqqa qarshi xelq'ara urush” ni tenqid qilish bilen birge, bu uqumni ziddiyetlik, dep körsetken. Ular amérika hökümitining xitay, iran, rusiyige oxshash döletlerdiki kishilik hoquq aktiplirini qollash we qoghdashni dawam qilish bilen birge, ottura sherq we afriqidiki kishilik hoquq aktiplirining ehwalighimu köngül bölüshini tewsiye qilghan.

Bu teshkilat otturigha qoyghan mesililer arisida afghan ayallirining hoquqi mesilisinimu tilgha alghan. Ular 2014-yili afghanistandin amérika eskerlirini chékindürüp chiqish bilen birge, öz ghururi bilen yashashni arzu qilghanliqi sewebidin jazalinishqa, qéynashqa hetta öltürülüsh xewpige uchrawatqan afghan ayallirining hoquqining dawamliq kapaletke ige bolushi üchün alaqidar xizmetlerni ching tutup ishlishi kérekliki, yeni amérikining afghan ayallirining terbiyilinishi, siyasetke qatnashturulushi, adalet we qanun sistémisining ishqa kirishtürülüshige oxshash ishlargha köprek meblegh sélishi kérekliki otturigha qoyulghan.

Amérikining ichki siyasitidiki bir qatar mesililer, bolupmu qanunsiz köchmenlerning hoquq-menpe'etige alaqidar bir qatar mesililermu otturigha qoyulghan bu bayanatning axirida teshkilat shundaq dep eskertken:
“Emdi kishilik hoquqni amérikining ichki we tashqi siyasitining merkizi qilidighan peyt yétip keldi. Barliq xelq'araliq kishilik hoquq kélishimlirige emel qilish aldinqi sherttur. Obama nobél tinchliq mukapatini alghanda püttürelmigen ishlirini ikkinchi wezipe mezgilide tügitishi kérek.

Kishilik hoquq birinchi teshkilati obamagha qilghan chaqiriqidimu obamani eskertip, kélechektiki 4 yil obama üchün amérikining xelq'ara kishilik hoquqni yaqilashtin ibaret lédirlik rolini jari qildurushi üchün yaxshi bir purset, biz obamani buni eng muhim xizmet qilip ishleshke chaqirimiz” dégen.

Obamaning tünügünki murasimda sözligen nutqimu yuqiridiki chaqiriqlargha mas kélidighan bolup, u sözide bundin kéyinki xizmetliri üstide toxtalghanda, özining salametlik sughurtisi mesilisini hel qilidighanliqini, oxshash jinsliqlarning hoquqini qoghdaydighanliqini tekitlesh bilen birge, pütün dunyada démokratiye heriketlirini qollap, amérikining qimmet qarishigha ige chiqidighanliqini wede qilghan idi.