Xitay yashlirida küchiyiwatqan natsizm idiyesi we uning tehditi

Muxbirimiz méhriban
2021.08.11
Tekrarlan'ghan tarix we bisharetlen'gen meghlubiyet 1958-Yili xitay hökümiti qozghighan “Yerlik milletchilikke qarshi heriket” te aktipliq bilen otturigha chiqqan, emma “Medeniyet inqilabi” da boynigha “Jasus” dégen taxtay ésilip, küreshke tartilghan burhan shehidi (ongda) bilen abdulla zakirof (solda).
RFA/Qutlan

Yéqinda xitayning gu'angshi sen'et institutining 2020-yilliq oqughuchisi shi ké namida élan qilin'ghan “Dölet we jem'iyetke ochuq xet” namliq natsislarche qirghinchiliq terghib qilin'ghan maqale, xitay ijtima'iy munberliride keng tarqilip inkas qozghidi.

Özini weten söyer dep tonushturghan bu oqughuchi ochuq xétide, aliy mektep imtihanigha teyyarliq qilghan 3 yil jeryanida, amérika qatarliq gherb döletlirining xitay kompartiyesi we xitay dölitige bergen zerbilirini körüp yetkenlikini bildürgen. U gherbning xu'awéy shirkitige bergen zerbisi, soda urushining xitay iqtisadigha keltürgen ziyanliri we gherb döletlirining herbiy tehditlirige qarita xitay dölitining qayturma zerbe bérishi kéreklikini tekitlep, buning üchün awwal xitayning qudret tépip béyishigha tosalghu boluwatqan, xitay iqtisadini arqigha sörewatqan, kirimi 1000 yüen'ge yetmeydighan 600 milyon namrat puqrani qirip tashlash kéreklikini bildürgen. Bu oqughuchi ochuq xétining axirida eger hökümet özige oxshash aliy mektep oqughuchilirini qorallandursa, pütkül aliy mektep oqughuchilirining birliship xitay dölitining tereqqiyatigha tosalghu boluwatqan 600 milyon namrat, yarimas puqralarni bir ay ichide qirip tügitidighanliqini, özining xénenning shinshang nahiyeside yézida yashawatqan ata-anisinimu yoqitishqimu teyyar ikenlikini bildürgen.

Ijtima'iy alaqe munberlirige qattiq cheklime qoyulidighan xitayda, natsislarche qirghinchiliq idiyesi terghib qilin'ghan mezkur yazmining öchürülmesliki chet'ellerdiki xitay ziyaliylirining jiddiy inkasini qozghighan.

Amérikadiki xitay yazghuchisi yü jé ependi erkin asiya radiyosida bu heqte mexsus obzor élan qilghan.

Yü jé ependi obzorida bu ehwalni tenqidlep: “Bir aliy mektep oqughuchisining ochuq xéti, xitay jem'iyitining omumyüzlük natsizm yoligha mangghanliqining ipadisi” dégen.

Yü jé ependi yene torda élan qilin'ghan herqandaq yazmilargha qattiq tekshürüshni yolgha qoyghan xitayda mezkur yazmining uzun muddet öchürülmey keng tarqilishigha hökümetning yol qoyushi seweb boluwatqanliqini tekitligen.

Yü jé ependi mezkur yazma aptorining xitayning hökümet taratqulirida déyishke pétinalmighan sözlerni qilghanliqini teriplep, mundaq dégen: “Shübhisizki bu yerde aptor xelq géziti we shinxu'a agéntliqi déyishke pétinalmighan kembegheller kompartiye dölitining düshmini dégen yürek sözini qilghan. Yeni‛baylarni öltürüp namratlarni yölesh emes belki namratlarni öltürüp baylarni yölesh‚ni terghib qilghan”.

Yü jé ependi yene bu oqughuchining xétidin ilgiri xitay re'isi maw zédong qozghighan medeniyet zor inqilabiy mezgilide ottura mektep oqughuchilirining öz oqutquchilirini küresh qilip öltürüshtek natsislarche qirghinchiliq weziyitining nöwette shi jinping dewride yene bash kötürgenlikini körüshke bolidighanliqini bildürüp mundaq dégen. “Ata-anisigha oq étishqa teyyar ikenlikini bildürgen bu aliy mektep oqughuchisining idiyesi mundaqla shekillinip qalghan emes. Aliy mektep oqughuchisining bu ochuq xéti bu xil éqimning ashkara ipadilinishi. Shi jinping del maw zédong we gitlérning rohigha warisliq qilghan. Özini shi ké dep atiwalghan bu aliy mektep oqughuchisini del shi jinpingning oghli dések bolidu. Mana bu xitay jem'iyitining omumyüzlük natsizmlashqanliqining ipadisi”.

Amérikadiki xitay weziyiti analizchiliridin xu ping ependimu ziyaritimizni qobul qildi.

Xu ping ependining qarishiche, emeliyette xitay re'isi shi jinping terghib qiliwatqan “Jungxu'ani güllendürüsh” sho'ari astidiki xitay milletchiliki éngining özi del xitayda bash kötürgen natsiszm idiyesining keng tarqilishigha yol achqan iken.

Xu ping ependi xitay kompartiyesi ichide birqisim kishilerde bu xil idiyening küchlük ikenlikini bildürüp mundaq dédi: “Méningche xitay kompartiyesi ichide bir qisim kishilerde bu xil idiye mewjut. Emma ular ashkara déyishke pétinalmaydu. Chünki bu nahayiti qorqunchluq bolup, her tereptin munazire qozghaydu. Emma ularda bu xil idiye heqiqeten mewjut”.

Xu ping ependi yene shi jinping dewride bash kötürgen bu xil natszmliq idiyening xitaydiki bashqa milletlerge we dunyagha élip kélidighan tehditini agahlandurdi.

Xu ping ependining tekitlishiche, shi jinpingning xitay milletchiliki we xitay kompartiyesining menpe'etini chiqish qilghan, chong xitaychiliq idiyesining mes'uli bolghan bu xil yéngiche natsizm idiyesi, 2-dunya urushi mezgilidiki gitlérche natsizmliq idiyesidinmu köp xeterlik iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.