Rabiye qadir: “Xitay soda saraylirimizni chéqiwételeydu, emma u saraylarni tikligen rohimizni sunduralmaydu”

2009-Yili péchet sélinip tijarettin toxtitilghan “Rabiye qadir soda sariyi” ning aridin 15 yil ötkende chéqilishi jem'iyette kishilerning diqqitini tartti. Biz chéqilish sewebini aydinglashturush üchün Uyghur aptonom rayonluq partkom we hökümettiki alaqidar idare-organlargha téléfon qilduq. Köpinche xadimlar so'allirimizgha neq jawab bérishtin özlirini qachurdi. Rabiye qadir xanim özining manglay teri we eqliy iqtidarining méwisi bolghan bu binaning chéqilishidin köngli yérim bolghanliqini, emma chüshkünleshmigenlikini tilgha aldi hemde diniy étiqadi seweblik kishining heqqige chang salghuchilarning jazasiz qalmaydighanliqigha cheksiz ishinidighanliqini tekitlidi.

Téléfonimizni qobul qilghan aptonom rayonluq hökümettiki alaqidar bir xadim, binaning sheher qurulush pilani seweblik chéqilghanliq éhtimalini tilgha aldi.

AFP / PHILIPPE LOPEZ

Ürümchi sheherlik partkom teshwiqat bölümining bir xadimi, rabiye qadir soda sariyining chéqilish sewebini ashkarilashqa bolmaydighanliqini, bu heqte melumat bérishi üchün az dégende aptonom rayon derijilik 3 organdin testiq élishi kéreklikini bayan qildi.

Mezkur soda sarayning chéqilishi heqqide deslepte uchur alghan zumret dawut xanimmu, mezkur sarayning chéqilishigha a'it uchurlarning qattiq kontrol qilin'ghanliqini, uning üstige rabiye xanimgha qarita dawam qilip kelgen eyiblesh we tenqidler seweblik, kishilerning sarayning chéqilishi heqqidiki uchurlarni tarqitishqa pétinalmighanliqini tekitlidi.

Rabiye xanimning qarishiche, xitay da'iriliri binani chéqish arqiliq, Uyghur xelqige bir meydan küch (heywe) körsetken, shuning bilen birlikte “Rabiye qadir” dégen namni Uyghur xelqining qelbidin öchürüwétishke urun'ghan. Rabiye qadir xanim zorawanliq küchige tayinip soda saraylarni chéqiwetkili bolidighanliqi, emma binani barliqqa keltürgen Uyghurlardiki soda éngi, igilik tiklesh iradisi we kolléktip hemkarliq rohini yoqitalmaydighanliqini tekitlidi.

 Rabiye qadir xanim radiyomizgha bergen bu heqtiki yazma bayanatida, xelq'ara jama'etke xitab qilip, “Xelq'ara iqtisadiy, ijtima'iy we medeniy heqler ehdinamisi” boyiche, xitayning, öz hakimiyiti astidiki gheyriy étnik milletlerning mewjutluqi we ronaq tépishigha tosqunluq qilmasliqi kéreklikini, emma xitayning bu ehdinamige dewrlerdin béri izchil xilapliq qilip kéliwatqanliqini xatiriletti. U yene xelq'ara jama'ettin mezkur soda sariyining tartiwélinishi we chéqilishi, shundaqla türmilerde jaza ötewatqan Uyghur soda-karxanichilarning jan we mal bixeterliki heqqide mexsus tekshürüsh élip bérishni telep qildi.