Yaponiye we awstraliyede xitayning Uyghur élini bésiwalghanliqining 75 yilliqigha naraziliq bildürüldi

Yaponiye Uyghur jem'iyiti, tibet we mongghul teshkilatliri birlikte uyushturghan namayish we pa'aliyet körünüshi. 2024-Yili 29-séntebir, tokyo

Bu yil 10-ayning 1-küni xitay kommunistlirining dölet qurghanliqigha 75 yil toshti. Shuningdek shu yilining axirliri xitay kommunistliri Uyghur élini bésiwalghanidi. Xitay kommunistliri Uyghur élini bésiwalghanliqining 75 yilliqi munasiwiti bilen yaponiye we awstraliyediki Uyghur jem'iyetliri türlük pa'aliyet ötküzdi.

RFA/Erkin Tarim

29-Séntebir küni yaponiye Uyghur jem'iyiti yaponiyediki tibet we mongghullar bilen birliship tokyoda üch meydan pa'aliyet élip bardi. Awstraliyening sidnéy sheher merkizidiki meydanda naraziliq namayishi ötküzüldi.

Yaponiyede ötküzülgen pa'aliyetlerni yaponiye Uyghur jem'iyiti, tibet we mongghul teshkilatliri birlikte uyushturghan bolup, pa'aliyetlerge tokyodiki Uyghurlar, tibetler, mongghullar, teywenlikler we xongkongluqlar bilen Uyghurlarni qollap kéliwatqan yaponiyelikler ishtirak qilghan.

RFA/Erkin Tarim

Bu heqte téléfon ziyaritimizni qobul qilghan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi exmet létip ependi mundaq dédi: “Bu pa'aliyetlerdin biri xitay elchixanisi aldida naraziliq namayishi ötküzüshimizdur. Bu namayishta xitayning wetinimizdin chiqip kétishini, bu 75 yilliq ishghaliyetke xatime bérishini telep qilghan sho'arlar Uyghurche we yaponche towlandi. Yene biri bayanatimiz oqup ötüldi. Bu bayanat xitay elchixanisining pochta sanduqigha tashlandi.”

Namayish axirlashqandin kéyin Uyghurlar, tibetler, mongghullar, teywenlik we xongkongluqlar birlikte, bir zalda muxbirlarni kütüwélish we 75 yilliq tarixni qisqiche muhakime qilish yighini ötküzgen. Exmet létip ependi mezkur ikkinchi pa'aliyet toghrisida melumat berdi.

29-Séntebir küni axsham tokyoning adem eng köp ötidighan, eng awat shibuya békitide teshwiqat arqiliq xitaygha naraziliq bildürüsh pa'aliyiti ötküzülgen. Exmet létip ependi bu pa'aliyettimu kök bayraq we lozunkilarni kötürgen halda nutuqlar sözlen'genlikini bildürdi.

RFA/Erkin Tarim

Yaponiyediki Uyghurlar bilen oxshash künde 29-séntebir küni awstraliyening sidnéy shehiri merkizidiki meydandimu xitayning ishghaliyiti we irqiy qirghinchiliq siyasitige naraziliq bildürüsh üchün namayish ötküzülgen. Pa'aliyetni uyushturghan sidnéydiki awstraliye Uyghur jem'iyitining bayanatchisi mehmet chelepchi ependi bu munasiwet bilen téléfon ziyaritimizni qobul qilip, mezkur yighin toghrisida melumat berdi. U, mundaq dédi: “Namayish jeryanida xitay kompartiyesi hakimiyitining qurulghandin hazirghiche Uyghur we bashqa türkiy xelqlerge qarita élip barghan zulumliri we xelq'ara jama'etchilik bilen awstraliye hökümitidin bu zulumlarni toxtitish jehettin kütkenlirimiz toghrisida bayanatlar oqup ötüldi. Söz qilghuchilar, xitay kompartiye hakimiyitining qurulushining Uyghur we bashqa türkiy xelqler üchün bir matem küni ikenlikini we xitay hökümitining bu xelqlerge qilghan zulumlirining barghanséri éghirliship, 2017-yilidin kéyin irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetke aylan'ghanliqini bayan qildi.”

Sidnéyda ötküzülgen namayishta söz qilghan mehmet chelepchi ependi xitayning kishilik hoquq depsendichilikliri we zulumining bir qisim döletler teripidin irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet dep étirap qilin'ghanliqini otturigha qoyghan hem insaniyetning birlikte heriketke ötüp bu zulumni toxtitishi kéreklikini tekitligen.

RFA/Erkin Tarim

Namayishta xitaygha qarita bezi telepler otturigha qoyulghan. Mehmet chelepchi ependi mundaq dédi: “Biz xitay hökümitige töwendiki teleplirimizni otturigha qoyduq. Bular: jaza lagérlirining pütünley taqilishi, irqiy qirghinchiliq siyasitining toxtitilip, tutqunlarning shertsiz qoyup bérilishi, qul emgiki siyasitining axirlashturulushi, ata-aniliridin zorawanliq bilen ayriwétilgen Uyghur balilarning a'ililirige qayturulushi we Uyghur qatarliq türkiy xelqlerning milliy kimliki, örp-aditi, tili we diniy étiqadigha hörmet qilghan halda erkin yashishigha yol qoyulushi qatarliqlar.”

Dunya Uyghur qurultiyi ichki ishlar komitéti mudiri bextiyar böre ependining bildürüshiche, namayishchilar eng axirida awstraliye hökümitige bolghan teleplirinimu otturigha qoyup ötken. Mezkur bayanatta awstraliye hökümiti Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilishqa, Uyghur mejburiy emgiki bilen chétishliqi bar mallarning awstraliyege kirishini chekleshke, Uyghur qirghinchiliqida roli bolghan xitay shirketliri, idare-organliri we emeldarlirigha qarshi jaza yürgüzüshke, b d t kishilik hoquq komitétida Uyghurlarni qollashqa we awstraliyediki Uyghurlarning öz milliy kimlikini qoghdap qélishi üchün yardem bérishke chaqirilghan.

Dunya Uyghur qurultiyi her yili “1-Öktebir” künini Uyghurlar üchün “Matem küni” dep élan qilghan bolup, dunyaning herqaysi jayliridiki Uyghur jama'iti bu künde her xil shekillerdiki naraziliq pa'aliyetlirini teshkillesh arqiliq özlirining xitay hökümitige bolghan ghezipini ipadilep kelmekte. Bu yilmu dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghur jama'iti xitay elchixanisi aldigha we meydanlargha toplinip öz naraziliqini ipadilimekte.