Д у қ йәркән елишқу қирғинчилиқиниң 9-йилида муһаҗирәттики уйғурларға чақириқ елан қилди

 Бу йил 28-июл, йәркән елишқу қирғинчилиқиниң 9-йили болуп, дуня уйғур қурултийи бу мунасивәт билән пүткүл дуня миқясидики уйғурларға чақириқ елан қилди вә түрлүк усулларда хатириләш паалийити өткүзүшкә дәвәт қилди.

Чақириқта мундақ дейилгән: “әзиз қериндашлар, мустәбит хитай һакимийитиниң 2014-йили 7-айниң 28-күни йәркәнниң елишқу йезисини мәркәз қилған һалда елип барған қирғинчилиқиниң 9-йиллиқ хатирә күни йеқинлап кәлмәктә. Бу мунасивәт билән д у қ чәт әлләрдики пүтүн уйғур тәшкилатлиримизни, сиясий паалийәтчилиримизни вә авам хәлқимизни 28-ийул йәкән елишқу қирғинчилиқиниң 9 йиллиқи мунасивити билән өзлири турушлуқ дөләтләрдә кәң көләмлик наразилиқ намайишлири, шеһитлиримизни хатириләш паалийәтлири вә ахбарат елан қилиш йиғинлири уйуштурушқа вә бу арқилиқ мустәбит хитай һакимийитиниң шәрқий түркистанда уйғурларни асас қилған йәрлик хәлқләргә йүргүзиватқан ирқий қирғинчилиқини қайта дунйа җамаәтчиликиниң сәмигә селишқа чақириду! ”

Дуня уйғур қурултийиниң муавин рәиси пәрһат муһәммиди бу һәқтә зияритимизни қобул қилип мундақ деди: “28-июл йәркән қирғинчилиқи мәйли көләм җәһәттин болсун, мәйли қирғинчилиқниң даириси җәһәттин болсун, 5-июл үрүмчи қирғинчилиқидинму чоң бир вәқә. Шу сәвәбтин дуня уйғур қурултийи йәркән қирғинчилиқиниң 9-йиллиқини кәң-көләмдә хатириләш һәққидә чақириқ елан қилдуқ. Һәр қайси әлләрдики тәшкилатлиримиз бу қирғинчилиқни хатириләш үчүн җиддий тәйярлиқ қиливатиду. Қурултай яшлар комитети вә аяллар комитетиниң тәшкиллиши билән 28-июл күни мюнхендики хитай консулханиси алдидиму наразилиқ намайиши өткүзүшкә тәйярлиқ қиливатимиз.”

Хитай һакимийитиниң 2014-йили 7-айниң 28-күни йәркәнниң елишқу йезисини мәркәз қилған һалда елип барған рәһимсизләрчә қирғинчилиқи, шәрқий түркистанниң һазирқи заман тарихида 5-июл үрүмчи қирғинчилиқидин кейинки уйғурлар дуч кәлгән әң зор қирғинчилиқларниң бири болуп һесаблиниду. Бу вәқә уйғур хәлқи вә дуня җамаәтчилики тәрипидин хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан қанлиқ бастурушлирини бир дәлили сүпитидә хатирилинип келинмәктә.

Бу һәқтә һазир голландийәдә яшаватқан лагер шаһити өмәр бекали мундақ деди: “2014-йили 7-айниң 28-күни шәрқий түркистанниң қәдимий пайтәхтлириниң бири болған йәркәнниң елишқу йезисида йүр бәргән бу қирғинчилиқ, мәйли көләм җәһәттин болсун яки қирғинчилиқта шеһит кәткәнләрниң сани җәһәттин болсун, шәрқий түркистан тарихидики әң дәһшәтлик қирғинчилиқларниң бири һесаблиниду. Биз бу күнни унутмаслиқимиз вә унтулдурмаслиқимиз керәк. Әсирләрдин бери шәрқий түркистанниң һәр бир ғерич туприқи қан вә көз йеши билән юғурулуп кәлди, бу қирғинчилиқни хатириләш вә таҗавузчи хитай һакимийитигә наразилиқимиз ипадиләш, әркин дуняда яшаватқан һәр бир шәрқий түркистанлиқниң инсаний вә миллий бурчидур! ”

Лагер шаһити қәлбинур сидиқ ханимму бу һәқтә тохтилип. Мундақ деди: “уйғур тарихниң һәр бир бети қан вә көз яш билән йезиливатиду! йәркән елишқу қирғинчилиқи бизниң йеқинқи заман тарихимиздики әң дәһшәтлик қирғинчилиқларниң биридур. Муһаҗирәттики һәр бир уйғур әвлади бу күнни һәргиз унтуп қалмаслиқи керәк. Биз бу күндә өзимизниң түрлүк шәкилләрдики наразилиқимизни ипадиләш арқилиқ, хитай һакимийитигә болған ғәзәп нәпритимизни очуқ билдүрүшимиз, техиму иттипақлишип, бүгүнки заманиви қуллуққа вә қирғинчилиққа қарши кәскин күрәш қилишимиз керәк.”

Дуня уйғур қурултийиниң баянатида йәнә мунулар баян қилинған: “мустәбит хитай һакимийитиниң қәдимий пайтәхтимиз йәркәндә елип барған бу вәһший қирғинчилиқини әбәдийәт яд етиш билән биргә, йәнә шеһитлиримизгә болған һөрмитимизни билдүрүш, муһаҗирәттә яшаватқан пүтүн шәрқий түркистанлиқларниң виҗданий вә миллий бурчидур! ”

Дуня уйғур қурултийи яшлар комитетиниң рәиси әркин зунун әпәндиму зияритимизни қобул қилип, 28-июл күни чүштин кейин мюнхендики хитай консули алдида кәң-көләмлик наразилиқ намайиши өткүзүлидиғанлиқи, болупму яшларни бу наразилиқ паалийитигә тәшкилләйдиғанлиқини билдүрди.

Дуня уйғур қурултийи берлин ишханисиниң мудири, қурултай баянатчиси ғәюр әпәндиму зияритимизни қобул қилип, 28-июл йәркән қирғинчилиқини хатириләшниң әһмийити һәққидә тохтилип өтти. У сөзидә “йәркән қирғинчилиқини хатириләш, дуня җамаәтчиликигә уйғур хәлқи дуч келиватқан ирқий қирғинчилиқни әслитиш, уйғурларниң һөрлүк вә әркинлик үчүн бәдәл төлийәләйдиған, шундақла һөр яшашқа һәққи бар бир хәлқ икәнликини билдүрүш үчүндур” деди.