D u q yerken élishqu qirghinchiliqining 9-yilida muhajirettiki Uyghurlargha chaqiriq élan qildi
2023.07.20

Bu yil 28-iyul, yerken élishqu qirghinchiliqining 9-yili bolup, dunya Uyghur qurultiyi bu munasiwet bilen pütkül dunya miqyasidiki Uyghurlargha chaqiriq élan qildi we türlük usullarda xatirilesh pa'aliyiti ötküzüshke dewet qildi.
Chaqiriqta mundaq déyilgen: “Eziz qérindashlar, mustebit xitay hakimiyitining 2014-yili 7-ayning 28-küni yerkenning élishqu yézisini merkez qilghan halda élip barghan qirghinchiliqining 9-yilliq xatire küni yéqinlap kelmekte. Bu munasiwet bilen d u q chet ellerdiki pütün uyghur teshkilatlirimizni, siyasiy paaliyetchilirimizni we awam xelqimizni 28-iyul yeken élishqu qirghinchiliqining 9 yilliqi munasiwiti bilen özliri turushluq döletlerde keng kölemlik naraziliq namayishliri, shéhitlirimizni xatirilesh paaliyetliri we axbarat élan qilish yighinliri uyushturushqa we bu arqiliq mustebit xitay hakimiyitining sherqiy türkistanda uyghurlarni asas qilghan yerlik xelqlerge yürgüziwatqan irqiy qirghinchiliqini qayta dunya jama'etchilikining semige sélishqa chaqiridu! ”
Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi perhat muhemmidi bu heqte ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “28-Iyul yerken qirghinchiliqi meyli kölem jehettin bolsun, meyli qirghinchiliqning da'irisi jehettin bolsun, 5-iyul ürümchi qirghinchiliqidinmu chong bir weqe. Shu sewebtin dunya Uyghur qurultiyi yerken qirghinchiliqining 9-yilliqini keng-kölemde xatirilesh heqqide chaqiriq élan qilduq. Her qaysi ellerdiki teshkilatlirimiz bu qirghinchiliqni xatirilesh üchün jiddiy teyyarliq qiliwatidu. Qurultay yashlar komitéti we ayallar komitétining teshkillishi bilen 28-iyul küni myunxéndiki xitay konsulxanisi aldidimu naraziliq namayishi ötküzüshke teyyarliq qiliwatimiz.”
Xitay hakimiyitining 2014-yili 7-ayning 28-küni yerkenning élishqu yézisini merkez qilghan halda élip barghan rehimsizlerche qirghinchiliqi, sherqiy türkistanning hazirqi zaman tarixida 5-iyul ürümchi qirghinchiliqidin kéyinki uyghurlar duch kelgen eng zor qirghinchiliqlarning biri bolup hésablinidu. Bu weqe Uyghur xelqi we dunya jama'etchiliki teripidin xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan qanliq basturushlirini bir delili süpitide xatirilinip kélinmekte.
Bu heqte hazir gollandiyede yashawatqan lagér shahiti ömer bék'ali mundaq dédi: “2014-Yili 7-ayning 28-küni sherqiy türkistanning qedimiy paytextlirining biri bolghan yerkenning élishqu yézisida yür bergen bu qirghinchiliq, meyli kölem jehettin bolsun yaki qirghinchiliqta shéhit ketkenlerning sani jehettin bolsun, sherqiy türkistan tarixidiki eng dehshetlik qirghinchiliqlarning biri hésablinidu. Biz bu künni unutmasliqimiz we untuldurmasliqimiz kérek. Esirlerdin béri sherqiy türkistanning her bir ghérich tupriqi qan we köz yéshi bilen yughurulup keldi, bu qirghinchiliqni xatirilesh we tajawuzchi xitay hakimiyitige naraziliqimiz ipadilesh, erkin dunyada yashawatqan her bir sherqiy türkistanliqning insaniy we milliy burchidur! ”
Lagér shahiti qelbinur sidiq xanimmu bu heqte toxtilip. Mundaq dédi: “Uyghur tarixning her bir béti qan we köz yash bilen yéziliwatidu! yerken élishqu qirghinchiliqi bizning yéqinqi zaman tariximizdiki eng dehshetlik qirghinchiliqlarning biridur. Muhajirettiki her bir Uyghur ewladi bu künni hergiz untup qalmasliqi kérek. Biz bu künde özimizning türlük shekillerdiki naraziliqimizni ipadilesh arqiliq, xitay hakimiyitige bolghan ghezep nepritimizni ochuq bildürüshimiz, téximu ittipaqliship, bügünki zamaniwi qulluqqa we qirghinchiliqqa qarshi keskin küresh qilishimiz kérek.”
Dunya Uyghur qurultiyining bayanatida yene munular bayan qilin'ghan: “Mustebit xitay hakimiyitining qedimiy paytextimiz yerkende élip barghan bu wehshiy qirghinchiliqini ebediyet yad étish bilen birge, yene shéhitlirimizge bolghan hörmitimizni bildürüsh, muhajirette yashawatqan pütün sherqiy türkistanliqlarning wijdaniy we milliy burchidur! ”
Dunya Uyghur qurultiyi yashlar komitétining re'isi erkin zunun ependimu ziyaritimizni qobul qilip, 28-iyul küni chüshtin kéyin myunxéndiki xitay konsuli aldida keng-kölemlik naraziliq namayishi ötküzülidighanliqi, bolupmu yashlarni bu naraziliq pa'aliyitige teshkilleydighanliqini bildürdi.
Dunya Uyghur qurultiyi bérlin ishxanisining mudiri, qurultay bayanatchisi gheyur ependimu ziyaritimizni qobul qilip, 28-iyul yerken qirghinchiliqini xatirileshning ehmiyiti heqqide toxtilip ötti. U sözide “Yerken qirghinchiliqini xatirilesh, dunya jama'etchilikige Uyghur xelqi duch kéliwatqan irqiy qirghinchiliqni eslitish, Uyghurlarning hörlük we erkinlik üchün bedel töliyeleydighan, shundaqla hör yashashqa heqqi bar bir xelq ikenlikini bildürüsh üchündur” dédi.