Lagérdin qutulup chiqqan yene bir shahit zumret dawut guwahliq berdi

Banka hésabi seweblik lagérgha qamilish

Zumret dawut ürümchide tughulup ösken Uyghur ayal bolup, u ürümchi-pakistan arisida yekke tijaret bilen shughullinidighan pakistanliq sodiger imran muhemmed bilen 2005-yili toy qilghan iken. U bu yil 37 yashqa kirgen bolup 3 balining anisidur. Zumret dawut 2018-yili 3-ayning 31-küni ürümchidiki pen-téxnika tereqqiyat rayoni mehelle komitéti teripidin chaqirtilip kétilip, ürümchidiki yerlikler béyzen türmisi dep ataydighan, emma xitay da'iriliri “Ürümchi yuqiri pen-téxnika tereqqiyat rayoni qayta terbiyilesh merkizi” dep ataydighan lagérgha qamalghan. 

“31-Mart intayin normal bir shenbe küni idi, mehelle komitétidin téléfon keldi. Ularning jiddiy kélip ket dégen buyruqi boyiche bardim. Oylimighan yerdin. . . .” dep eslimisini bashlidi zumret. 

Uning bayan qilishiche, deslep u mehelle saqchixanisida pakistanliqqa yatliq bolush sewebi we banka hésabatida pakistan bilen bir qanche qétimliq pul mu'amile tarixi barliqi toghriliq soraq qilin'ghan. Andin bir qanche sa'et sewebsiz qamalghan. Kéyin mehbuslargha oxshash béshigha qara xalta kiydürülüp özige oxshash chaqirtilghan Uyghur ayallar bilen birlikte qopal yosunda élip méngilghan. 

Yoqilang bahaniler bilen qanunsiz tutqun qilin'ghan zumretning uningdin kéyinki kechmishliri xuddi ilgiriki bir qanche lagér shahitlirining béshidin ötküzgen qorqunchluq kechmishlirige oxshaydu. Umu deslep doxturxanida beden tekshürüshidin ötken iken, bu jeryanda ichide saqchi kiyim téshigha aq xalat kiyiwalghan xadimlar uningdin qan alghan, ichki ezalirini tekshürgen, réntgén'gha salghan. Uning barmaq izi, köz münggüz perdilirigiche tekshürülgen. Tutup turup soraq qilinip doxtur tekshürüshliridin ötkiche uninggha bir kapam ghiza yaki bir yutum su bérilmigen. Achliq we endishidin halsirighan zumret yene béshigha qara xalta kiydürülüp béyzen türmisige élip kélin'gen. U béshidiki xalta éliwétilgende qarangghu chüshkenlikini perq etken.

Erlerning aldida yalingachlinishqa we dora ichishke mejburlinish

Zumret dawut özining lagérgha kiripla 3 neper er saqchi aldida türme kiyimini yötkeshke mejburlan'ghanliqini esliginide azabliq köz yashlirini toxtitalmidi. Uning ta hazirghiche bu xorluq we wehime qaldurghan chongqur azablardin qutulup kételmigenliki melum boldi.

Ilgiri radiyomiz we dunya metbu'atlirida xitayning Uyghur élide qurghan lagérlarning ichki sirlirini ashkarilighan méhrigül tursun, gülbahar jélilowa, gülzire awulqan qizi qatarliq shahitlar özlirining lagérda künde mejburiy halda bir xil éniqsiz dora ichküzülgenliki we buning tesiride héyizlirining toxtighanliqini, hetta bezilirining tughmas qiliwétilidighanliqini bayan qilghan idi. 

Xitay hökümitining Uyghur qiz-ayallirini sün'iy usulda tughmas qiliwétishi heqqidiki melumatlarning otturigha chiqishi bilen “Étnik qirghinchiliq” ning bir muhim türi dep qaralghan bu hadise her sahedikilerning zor diqqitini qozghashqa bashlimaqta. Shahit zumret dawut özining we lagérlargha qamalghan bashqa ayallarning hemmisige künde shundaq sirliq tablétkasiman bir xil dorining mejburiy ichküzülgenlikini, mehbuslarning bu dorining tesiride xamush bolup qalidighanliqini, bezi ayallarning bu dorining tesiride héyizining toxtap qalghanliqini bildürdi.

Zumret töt etrapigha közitish apparatliri qoyulghan bir hajetxanini 30 din artuq tutqun bilen bille ishletken. Kamérda ikki sa'ette bir nöwet daq yerde uxlighan. U qabahetlik bu lagérda qanche kéche, qanche kündüzning ötkinini bilelmigen. U künde oxshash tekrarlinidighan jan saqlashqila bérilgen yémeklikni yep, ménge yuyush jeryanlirini béshidin ötküzüwatqan peytliride uning éri imran bigunah ayali zumretni qutuldurup chiqish üchün bir künmu toxtimay heriket qilghan. Ziyaritimizni qobul qilghan imran ayali zumretni sürüshte qilish we qutquzush jeryanida nurghun adaletsizliklerge shahit bolghanliqini, bolupmu lagérlarni qurghandin buyanqi 3 yilda Uyghurlargha qaratqan sistémiliq basturushlarning Uyghurlarni yoqitishni meqset qiliwatqanliqini bayan qildi.

Pakistanning arilishishi bilen lagérdin qutulup chiqish

Imran ayali lagérgha élip kétilgen kündin bashlap ürümchi, aptonom rayon we béyjingdiki her derijilik hökümet we qanun organliridin adalet telep qilghan. Özige oxshash Uyghur ayalliri tutqun qilin'ghan bashqa pakistanliqlarni yéteklep bir qanche qétim béyjingdiki pakistan elchixanisigha erz qilip barghan we namayish qilghan. Axiri pakistan da'iriliri dawrang salmasliq sherti bilen ulargha yardem qilidighanliqini wede qilghan. Pakistan da'irilirining diplomatik yollar arqiliq arilishishi bilen zumret 2 aydin kéyin qoyup bérilgen.

Zumret lagérdin qoyup bérilgendin kéyin éri we baliliri bilen derhal pakistan'gha ketmekchi bolghan bolsimu, emma da'iriler ularning pasportlirini bérishtin awwal uning pilandin sirt tughulghan 3-balisigha 18 ming yüen jerimane töleshni shert qilghan. Bu shertni orundighandin kéyin da'iriler yene zumretke tughut cheklesh opératsiyisi qilish shertini qoyghan. Bu nöwet imran özlirining musulman hemde chet'ellik ikenlikini, bundaq bir shertni hazirlashning ayalining salametlikigimu éghir tesiri bolidighanliqini éytip ret qilghan. Emma da'iriler ularning bu shertke könmigende pakistan'gha kételmeydighanliqini éytip tehdit salghan. Axiri zumret özini qurbanliq bérish arqiliq a'ilisini saqlap qélish üchün tughut cheklesh opératsiyesi qilishqa mejbur bolghan.

Mejburiy halda menggülük tughmas qiliwétilish

Mehelle komitéti we pilanliq tughut ishxanisidikiler zumret we shu olturaq rayondiki bashqa 20 yashtin 30 yashqiche bolghan 5 Uyghur ayalni ürümchi yuqiri pen-téxnika rayonidiki yuqumluq késelliklerning aldini élish merkizige élip bérip, mexsus opératsiye öyige ekirgen. Opératsiyege kirishtin burun zumretke asma okul urulghan, andin u ésini yoqatqan. U achchiq aghriq azabida bedini muzlighan halda oyghan'ghinida özining bashqa ingrap yatqan 7-8 ayal bilen bille yatqanliqini körgen. “Emdila opératsiye qilin'ghan bu ayallarning qéshida ne doxtur bolsun yaki séstra. . .” deydu zumret shu künni eslep. 

Zumret özining menggülük tughmas qilin'ghanliqini mehelle komitéti doxturining sözidin bilidu. Shundila özini xuddi méyipqa aylandurulghandek hés qilip chongqur azablinidu. Zumret shu qétimliq qorqunchluq mejburiy opératsiyening qelbide qaldurghan jarahetliridin téxiche saqiyip kételmigen idi. 
Zumret xitay hökümitining Uyghur élide qurghan lagérliridin yéqinqi mezgilde qutulup chiqqan sanaqliq shahitlarning biri. U xitayning Uyghurlarni yoqitishta yolgha qoyuwatqan sistémiliq siyasetliriningmu shahiti. 

(Dawami bar)