Zumret'ay erkin rozwélt erkinlik mukapatini tapshuruwaldi
2024.04.11
Dolqun eysa ependi we zumret'ay erkin xanim médilburg shehirining sheher bashliqi bilen bille. 2024-Yili 11-aprél, gollandiye.
RFA/Hebibulla Izchi
Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi, qurultay ayallar komitétining mudiri we qurultay xelq'ara alaqe bölümining diréktori zumret'ay erkin 2024-yilliq rozwélt erkinlik mukapatigha tallan'ghan bolup, bu dunyaning herqaysi elliride yashawatqan Uyghurlarni iptixarlandurghan idi. Zumret'ay erkin bügün, amérikining 32-pirézidénti rozwéltning ana yurti we rozwélt fondi jem'iyitining merkizi jaylashqan gollandiyening middelburg shehiride dunyaning herqaysi elliridin kelgen yuqiri derijilik erbablarning qatnishishida ötküzülgen daghdughiliq mukapat tarqitish murasimida “Rozwélt erkinlik mukapati” ni tapshurup alghan.
Rozwélt fondi jem'iyiti teripidin yilda bir qétim 4 katégoriye boyiche tarqitilidighan we “Erkinlik mukapati” depmu atalghan mezkur mukapat, pirézidént rozwélt teripidin 1941-yili 1-ayning 6-küni amérika dölet mejliside élan qilin'ghan. 1950-Yilidin étibaren bu mukapat insanlarning 4 chong erkinliki pirinsipigha tayan'ghan alahide erkinlik mukapati bolup qalghan. Bu 4 chong erkinlik insanlarning pikir erkinliki, ibadet erkinliki, yoqsulluqtin qutulush erkinliki, qorqunch we teshwishtin qutulush erkinlikidin ibaret.
Zumret'ay erkin buning ichidiki ibadet erkinliki katégoriyesi boyiche mukapatqa layiq körülgen.
Neq meydandin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan zumret'ay erkin, bu mukapatni tapshurup alghandiki xushalliqini köpchilik bilen ortaqlashti hemde uning roza héytta bir Uyghur qizigha bérilishining chongqur menige ige ikenlikini bildürdi.
Mukapat tarqitish murasimi üchün, zumret'ay erkin, dolqun eysa, qurultay teshwiqat bölümi xadimliri 10-aprél gollandiyege yétip kelgen. Murasimgha qurultayning gollandiye wekilliri we gollandiyediki lagér shahiti qelbinur sidiq, shundaqla bélgiye Uyghur jem'iyiti wekillirimu qatnashqan. Dolqun eysamu neq meydandin, bu qétimqi mukapat tapshuruwélish jeryani we bir Uyghur qizining bu mukapatqa layiq körülüshining ehmiyitini radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.
Murasimda riyasetchining tonushturushidin kéyin güldüras alqish sadaliri ichide sehnige chiqip, mukapatni tapshuruwalghan zumret'ay erkin sözge teklip qilin'ghan. U sözide, bu yilliq ibadet erkinliki mukapatigha érishkenlikidin tolimu xursen ikenlikini ipadilesh bilen birge, her qandaq erkin we démokratik jem'iyetning ul téshi bolghan diniy erkinlikni qoghdashning muhimliqini tekitlep ötken. Shundaqla bügünki künde, xitay hökümitining Uyghurlarning medeniyet, til we diniy kimlikini yiltizidin qomurup tashlap, xitaylashturushqa urunuwatqanliqini, Uyghurlarning lagérlarda qiyin-qistaq we basqunchiliqlargha uchrash, mejburiy emgekke sélinish qatarliq wehshiy zulumgha duchar boluwatqanliqini, shundaqla 16 ming meschitni öz ichige alghan du'a-tilawet sorunliri we bashqa muqeddes jaylarning atalmish “Dölet bixeterliki” namida weyran qilin'ghanliqini otturigha qoyghan.
U yene Uyghurlargha ziyankeshlik qilishning peqet xitay chégrasi bilenla cheklenmigenlikini, xelq'ara jem'iyetning bundaq éghir kishilik hoquq depsendichiliki aldida süküt qilmasliqini tekitlep, sherqiy türkistandiki diniy erkinlik we irqiy qirghinchiliqni toxtitishqa chaqiriq qilghan.
Zumret'ay murasim sözining axirida, xitay türmisidiki sha'ir abduqadir jalalidinning “Yanarim yoq” namliq shé'irini Uyghurche we in'glizche déklamatsiye qilip, murasim qatnashquchilirini qattiq hayajan'gha salghan.
Zumret'ay radiyomizgha qilghan sözide, “Bu mukapatqa layiq körülüshüm Uyghurlar mesilisining yenila xelq'araning diqqitide ikenlikini bildüridu” dédi.
Rozwélt fondi jem'iyitining resmiy torida zumret'ay erkin'ge erkinlik mukapati bérish sewebi mundaq bayan qilin'ghan: “Zumret'ay erkin uzun yillardin buyan Uyghurlarning heq-hoquqi üchün pa'aliyet qildi. Zumret'ay xitayning Uyghurlarning diniy erkinlikini basturushigha we Uyghur xelqining kishilik hoquqigha dexli-teruz qilishigha xelq'araning diqqitini tartti. U dunya miqyasidiki ayallar üchün Uyghur dostluq guruppisi qurdi we Uyghur musapirlirini qollash üchün boshashmay tirishiwatidu. U yene dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi. U birleshken döletler teshkilatini öz ichige alghan xelq'araliq munberlerde Uyghurlarning tili, medeniyiti we dinini qoghdashni teshebbus qilidu. Zumret'ay awazsizlarning awazi bolmaqta”.
Bu mukapat tarqitish murasimgha gollandiye xan jemeti we gollandiye hökümitining yuqiri derijilik emeldarliri qatnashqandin bashqa, dunyaning her teripidin kelgen siyasetchiler, siyasiy pa'aliyetchiler, diplomatlar, axbaratchilar qatnashqan. Yighindin kéyin zumret'ay erkin we dunya Uyghur qurultiyi re'isi dolqun eysalar gollandiye padishahi wilyam bilen ayrim söhbet élip bérish pursitige érishken bolup, zumret'ay erkin gollandiye padishahi wilyamgha Uyghur irqiy qirghinchiliqini tonushturghan.